11 phương pháp vẽ trên gốm sứ hay nhất

Các triều đại đều chế tạo ra nhiều cách in, nung, vẽ trang trí khác nhau trên gốm sứ và tuỳ theo lửa già hay non, men đặc hay lỏng, cách cho nguội trước hay nguội sau mà mỗi người thợ tài hoa có thể tạo thành những dòng gốm sứ độc đáo khác nhau. Tại Việt Nam còn có đồ gốm sứ Bát Tràng ở Hà Nội, gốm Phù Lãng, gốm sứ minh long… Dưới đây cùng tìm hiểu những phương pháp vẽ trên gốm cùng siêu thị Mekoong: 

Lớp nền tráng men

Chúng ta có thể có được những hiệu ứng màu sắc giống với tranh màu nước trên đồ gốm nếu sử dụng lớp nền men nhẹ đủ ẩm và có đủ chất tạo màu để hạn chế sự phai màu. Ta có thể sử dụng công nghệ chảo tráng men bán ẩm của AMACO (máy cán đất sét) nhằm tạo ra những hiệu ứng tương tự tranh màu nước và cho phép ta dễ dàng kiểm soát hơn so với khi tô màu lên lớp tráng men mỏng. 

Để có những hiệu ứng màu sắc dạng nhựa hoặc acrylic hơn, bạn có thể sử dụng lớp tráng mỏng và chia nhỏ nhằm có tính nghệ thuật hơn, tô nhiều lớp tráng men hơn trên bề mặt đất sét. 

Với lớp lót bằng chất lỏng, tốt nhất là nên làm việc theo từng lớp, vì có nhiều lớp sẽ không đủ độ dính và phải đảm bảo rằng bạn đã có đủ ít nhất 3 lớp tráng trên bề mặt. Hãy chuẩn bị sẵn sàng: Màu tối sẽ chảy xuống những lớp bên trên, ngay cả khi bạn không nhìn thấy chúng trước khi được nung ra. 

Lớp nền tráng men

Nước áo

Đây là một dạng huyền phù hoá lỏng của những hạt đất sét trong nước và có thể được sử dụng để tạo màu cho đồ gốm trước khi nung. Chúng ta có thể sử dụng các lớp nước áo màu trắng hay các lớp nước áo màu được làm bằng oxit. 

Giúp thợ gốm tiết kiệm được những lớp nước áo còn đọng lại khi tạo thành các mảnh khác. Những lớp nước áo được sử dụng nhiều nhất trên đồ gốm không nung. 

Có ba lợi ích khi sử dụng phương pháp này: 

Có thể kiểm soát tốt hơn những sai sót cần sửa hay loại bỏ. 

Sử dụng những lớp sơn nước áo thích hợp hơn với độ co của đất sét, điều đó có nghĩa là sẽ bớt lo ngại hơn về việc vật đính được đắp vào nhiều hơn sẽ bị bong ra trong quá trình sấy hay nung. 

Vì những lớp sơn nước áo sẽ bị mất đi trong quá trình sản xuất, do đó bạn có thể bổ sung thêm màu bằng cách sử dụng lớp tráng men nền (hay bất kỳ loại men nào khác) giúp tăng tính chân thật, sống động và làm nổi bật hơn hình ảnh một cách nhanh chóng. 

Nhuộm màu oxit

Bột màu oxit đặc biệt phù hợp khi vẽ những đường thẳng, kẻ sọc và tô các vùng màu rộng. Chúng ta có thể lựa chọn sử dụng loại thuốc nhuộm màu oxit được bán sẵn trên thị trường, khi sử dụng vật liệu này trong sản xuất sẽ an toàn hơn và dễ dàng kiểm soát hơn về mặt hoá học. 

Bột màu oxit cũng có thể chỉ đơn thuần là oxit đất được hoà tan trong nước, tuy nhiên bạn sẽ cần đến các lớp men bám trên đó. Một số oxit có thể thay đổi màu sắc rất nhiều tuỳ theo những nguyên tố khác nhau có trong men. 

Nhuộm màu oxit

Tráng men

Trước đây, những người thợ gốm đã vẽ trên gốm sứ rất tỉ mỉ với cách sử dụng nguyên liệu chính là men. Trong đó có vẽ men trên men ở nhiều mảng khác nhau sẽ có màu men khác nhau, phương pháp men chồng men này thường hay được những nhà xưởng cũ sử dụng. 

Tuy nhiên, vấn đề với phương pháp này là men có khả năng bị biến dạng khi chảy qua quá trình nung. Điều này có thể làm cho một phần kết cấu bị cong lại, không rõ ở nhiều góc cạnh, hay thậm chí biến mất toàn bộ những lớp tráng men bên dưới. 

Tráng men

Sơn acrylic hoặc sơn móng tay

Khi sản phẩm gốm không chỉ có một chức năng nhất định mà dùng để trưng bày thì các nghệ nhân gốm cũng chọn rất nhiều loại sơn phổ thông thay cho những sản phẩm này nhằm trang trí thêm đẹp mắt, trong số đó có các ứng dụng từ acrylic hay sơn móng tay. 

Nhưng có một lưu ý rằng các loại sơn không chuyên dùng cho gốm này sẽ khiến cho sản phẩm dễ dàng bị bong tróc và phai màu theo thời gian, nhất là khi bị ngấm nước. Các bức tranh bằng gốm sứ hay những bức tượng trang trí cũng được sử dụng nhiều loại sơn phổ biến để thay thế. Sơn acrylic được sử dụng nhiều nhất, ngoài ra còn có một số loại sơn móng tay.

Sơn acrylic hoặc sơn móng tay

Chạm và khắc cẩn

Đến thời đại thạch khí thì người ta đã có thể chế tác ra loại gốm đen trên men có họa tiết được chạm khắc cẩn kín vào lớp bên trong của sản phẩm gốm. Theo một số chuyên gia gốm sứ thì họ dùng đục bằng tre được vót nhọn để tạo ra những chi tiết này, và việc thao tác đòi hỏi tính cẩn thận trong từng chi tiết của người nghệ nhân. 

Chạm và khắc cẩn

Chạm lộng hay chạm lủng thấu từ bên này qua bên kia

Từ đời Minh cho tới đời Càn Long thích kiểu chạm xuyên thấu sang bên kia. Cũng từ đời Càn Long các thợ không làm kiểu này nữa do đồ sứ chạm lộng khi vô lò thường bị móp méo và hao hụt nhiều quá nên phải rất khéo léo thì nghệ nhân đời xưa mới dám làm kiểu trang trí này. 

Ám họa

Ám hoạ là một kỹ thuật trang trí trên gốm sứ được cho là có nguồn gốc từ Trung Hoa, trong đó các chi tiết có chỗ đầy, chỗ vơi tùy theo ý đồ của người nghệ nhân. Điểm đặc biệt của nghệ thuật này là trên một số vật dụng, nếu không để ý sẽ không có những lằn chạm, chỉ khi nào rót nước trà đậm hoặc rượu vào thì các hoạ tiết mới hiện ra. 

Ám họa

Đồ Pháp Lam

Pháp Lam là một phương pháp trang trí trên gốm sứ khá phức tạp: người nghệ nhân sẽ vẽ trên da sành những hoạ tiết nhỏ, xung quanh các hoạ tiết đó sẽ được bọc bằng kim khí (vàng, đồng hoặc bạc) rồi bôi men thật đều và cho vào lò nung. Sau khi nung, vật dụng được lấy ra, phơi khô rồi đánh bóng lên cho đẹp. Những quy trình cầu kỳ, đòi hỏi sự tinh xảo cao nên nhiều món đồ pháp lam thời xưa chỉ được dùng riêng cho hoàng gia và giới quan lại. 

Đồ Pháp Lam

In nổi và in hình

Từ đời nhà Thương và Châu, người Trung Hoa đã biết in hình trang trí trên đồ đất nung, nhưng một số hoạ tiết còn giản đơn như dấu sọc rổ thúng, vết chiếu, vết dây hay vết vải thô. Đến đời nhà Châu, họ mới biết dùng khí cụ bằng xương thú hoặc bằng đá thạch bản để khắc xen với dấu in. 

Khi in hình lên những vật dụng gốm sứ, người ta dùng con dấu đúc sẵn và in trước lúc thai đã mềm rồi dùng vật tròn lăn trên da đất in dấu cho thật giống nhau. Ngày nay ta gọi cách này là in bằng rập hoặc bằng khuôn.

In nổi và in hình

Đồ chạm nổi

Chạm nổi là phương pháp dùng một hình đúc sẵn đắp trên bề mặt và được hàn cho kín miệng chỗ đắp lên hoặc dùng mũi về đêm trực tiếp vào món đồ trước khi cho vào lò nung. Vẽ thời Minh, phương pháp này được dùng để làm các vật như quai, vòi, núm trên nắp để cầm và chân bình. Các vật này được đắp một cách ngay ngắn và người thợ sẽ đem chiếc bình đó nhúng luôn vào nước men pha sệt sệt. 

Đồ chạm nổi

Lời kết

Trên đây là 11 phương pháp vẽ trên gốm mà Mekoong mong muốn giới thiệu với các bạn. Hy vọng các bạn sẽ có thêm cho bản thân nhiều kiến thức hữu ích về gốm sứ cũng như cách trang trí trên gốm sứ. Với những ai có đam mê vẽ trên gốm xin chúc các bạn thành công khi thử làm theo một trong các phương pháp trong bài này.