Nghệ Nhân Trần Độ – Bậc Thầy Gốm Việt Người Con ưu Tú

Trong những dòng gốm dân tộc vang bóng một thời như Phù Lãng, Chu Đậu… thì gốm Bát Tràng luôn có vị trí riêng. Nhiều sản phẩm của Bát Tràng được dùng làm quà lưu niệm tặng các nguyên thủ quốc gia tại các hội nghị cấp cao; được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các phái đoàn ngoại giao tin tưởng đặt hàng làm những sản phẩm dành tặng các chính khách trong những chuyến công du… Để có được niềm vinh dự tự hào này, người Bát Tràng luôn nhắc đến người nghệ nhân đặc biệt – Trần Độ.

1. Tiểu sử nghệ nhân Trần Độ

Nghệ nhân Trần Văn Độ (còn viết là Trần Độ) là đời thứ 18 của dòng họ Trần làm gốm ở Bát Tràng. Ông sinh năm 1957, tại xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội.

Lớn thêm, người có hoa tay của vùng đất hà nội theo nghề cha ông. Năm 1975, Trần Độ vào làm công nhân Xí nghiệp gốm sứ Bát Tràng.

Cần mẫn cóp nhặt kinh nghiệm của cha từ năm 10 tuổi và sau nữa là kinh nghiệm trong nhiều năm làm công nhân tại xưởng gốm, nhưng năm 29 tuổi, Trần Văn Độ mới thực sự thấy mình đến độ chín khi gắn bó với nghề gốm và ông đã lập lò nung gốm ở bát tràng.

Nghệ nhân Trần Độ nghệ nhân Trần Độ

2. Từ người con nhà nòi về gốm

“Ngay khi hơn 10 tuổi, tôi được cha đưa đến cơ sở sản xuất và cho học làm các thao tác như đập gạch, hàn vít. .. sau đó lại được bác nội là nghệ nhân bát tràng nổi tiếng của làng chỉ dạy kinh nghiệm sử dụng chất liệu gốm sứ cổ truyền. Thời điểm đó, bàn tay non nớt của một đứa trẻ phải từ bỏ các cuộc chơi cùng bạn bè đồng lứa để làm quen với nghề của cha ông nên tôi không có ước mơ thành một nghệ nhân gốm như ngày nay “

Đấy là lời tâm sự vô cùng chân thực của người nghệ nhân tài hoa Trần Độ với phóng viên báo Hà Nội Mới. Để thấy, có được những sản phẩm tài hoa ngày hôm nay không phải là một điều ngẫu nhiên hay may mắn. .. bởi đó là kết quả một quá trình tích luỹ và dày công rèn luyện theo năm tháng của người nghệ nhân.

Ông cũng cho rằng từ khi rất bé ông đã được biết và thấy nhiều cụ cao niên trong làng nói đến gốm Bát Tràng. Sau này ông tìm hiểu thông tin ở nhiều nơi, cũng được thấy những nhà sưu tập gốm và điều đó hình thành nên suy nghĩ về con đường đi là mình phải học, phải tích luỹ tri thức mới làm ra sản phẩm có dấu ấn của dòng gốm Lý Trần.

Với lòng say mê với gốm, sản phẩm của Trần Độ hội tụ được nhiều mẫu kiểu dáng của các dòng gốm cổ Việt Nam qua những thế kỉ trước. Ông chăm chỉ chiêm xét nhiều mẫu kiểu dáng gốm trưng bày trong các viện bảo tàng hay qua các sưu tập gốm danh tiếng của bạn bè, giao lưu học hỏi với các nhà nghiên cứu gốm đầu ngành rồi mải miết tìm tòi về từng hoa văn, những màu sắc men cổ.

Cũng như thế xem gốm Trần Độ sẽ thấy dấu vết của gốm men ngọc thời Lý, gốm hoa nâu thời Trần, gốm hoa lam thời Lê và gốm men rạn thời Lê – Nguyễn , đây là một “đặc sản” chỉ có riêng biệt của gốm Bát Tràng.

chân dung nghệ nhân trần độ

3. Đến người thầy tài hoa của gốm sứ Việt

Hơn nửa thế kỷ làm nghề, điều khiến nghệ nhân Trần Độ hãnh diện nhất là gốm Bát Tràng đã có mặt và ghi dấu ấn trên nhiều di tích lịch sử của việt nam như Trường Sa, Toà nhà Quốc hội hay các công trình lịch sử. … ; được đại diện cho Việt Nam làm quà tặng rất nhiều nước trên thế giới.

Một chút câu chuyện lịch sử được nghệ nhân Trần Độ kể. Khi ấy có người đã nói sau lưng: “Trần Độ làm ra sản phẩm cổ” chỉ có bán cho chó”. Nghe được ông không buồn, không tức giận nữa. Ông lại càng quyết tâm làm làm cho bằng được theo con đường mình đã lựa chọn. Ông có lòng tin, hôm nay mình làm thì ngày mai nhiều người sẽ thấy, sẽ ủng hộ.

Không thể kể ra đây biết bao đêm mất ngủ, biết bao mồ hôi công sức đổ ra cho tới khi ông làm chủ được kỹ thuật khôi phục dòng gốm Bát tràng cổ xưa. Năm ấy, ông đổ bao nhiêu công sức để thử một kiểu gốm mới. Lò đã đốt ở công đoạn cuối cùng mà củi trong nhà đã cạn kiệt. Củi hết, tiền mua củi cũng không có, thì làm chi nuôi bếp than đang cháy trong lò. Hai vợ chồng ông nhìn nhau và cùng đưa ra một quyết định khó khăn. Đó là phải cắt nhỏ một phần chiếc giường cưới của hai vợ chồng ông mới có củi đốt lò.

Đã vậy, chiếc giường cưới khi ấy được làm bởi 4 tấm phản. Khi ông đốt xong 2 tấm phản của cái giường cưới của mình thì cũng đã may kịp lúc gốm chín. Thật may làm sao, trời không phụ lòng người, mẻ gốm đã thành công.

Khi ấy ông đã thầm nhủ: Trời Phật đã dạy tôi Trần Độ. Đó cũng là bài học cho ông và cho lớp đàn em, đặc biệt các bạn đang khởi nghiệp. Nếu cứ cháy hết lòng vì tuổi trẻ thì những quả ngọt cuối cùng sẽ đến.

Sáng chế năm sau nữa, thành công nối tiếp thành công, cuối cùng công sức bỏ ra đã được báo đáp. Hiện ông đã có trong tay công thức của hơn 69 loại men cổ độc đáo với nhiều vị men khác nhau. Ông tự hào mình đã giữ gìn bảo tồn được nhiều dòng men quý hiếm được cha ông chúng ta sáng tạo. Nhờ vậy, ông được góp phần chung sức giữ gìn vốn cổ, hồn cốt của dân tộc Việt.

Những sản phẩm của ông luôn được giới chuyên gia cũng như du khách nước ngoài đánh giá cao. Sản phẩm gốm Trần Độ mang trong đó hồn cốt Việt được nâng tầm thời đại. Trên nền men gốm cổ, các đường nét hoa văn, màu sắc đặc trưng của nhiều triều đại Việt được tái tạo và phục dựng gần giống bản gốc.

Rất nhiều sản phẩm gốm sứ quý hiếm của Trần Độ đã có mặt ở hầu hết các tỉnh thành Việt Nam và nhiều quốc gia khác, nhiều sản phẩm gốm cổ Bát Tràng cũng như gốm Trần Độ đã được bày bán khắp mọi miền đất nước cũng như khắp nơi trên thế giới.

Bát Tràng thời hiện đại đang mỗi ngày thay đổi bộ mặt của bản thân và sức sống của làng nghề đã ngót nghét nghìn năm tuổi này đang được thắp sáng bằng cả ngàn lò gốm đang ngày đêm rực cháy.

Bình rượu gốm trần độ

4. Những giải thưởng và thành tích của nghệ nhân Trần Độ.

Huy chương “Bàn tay vàng” của Liên hiệp HTX Thủ công nghiệp Trung ương tặng năm 1990.

Giải thưởng Đôi bàn tay vàng của Hội Mỹ thuật Đông Dương (1999) .

Giải thưởng Hà Nội vàng được Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng cùng đơn vị chủ trì Hội chợ Doanh nghiệp VN hướng về 1000 năm Thăng Long – Hà Nội trao tặng (2002) ;

Giải vàng Ngôi sao Việt Nam (Hội Mĩ thuật Việt Nam) (2002) .

Năm 2005, nhân chuyến công du cấp nhà nước của Thủ tướng Phan Văn Khải, sản phẩm gốm Trần Độ được chọn làm quà tặng đến các nguyên thủ quốc gia của Mỹ và Canada. .Trong danh sách các thứ đồ quý ấy còn phải nhắc đến “lư gốm thời Nguyễn ” và” đôi lọ hoa đỏ thời Trần “đã được Thủ tướng Phan Văn Khải trân trọng tặng Tổng thống Mỹ George Bush và vợ chồng Thủ tướng Canada.

Nhân dịp kỉ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, nghệ nhân Trần Độ vinh dự được tham gia lễ dâng tặng linh vật gốm “Rùa vàng” nặng hơn 4 tấn. Linh vật “Thần Rùa vàng” được chế tác theo nguyên mẫu rùa thiêng ở Hồ Gươm. Gốm “Thần Rùa vàng” chính thức được cung tiến tại làng Bát Tràng về đền Ngọc Sơn (Hồ Gươm) .

Năm 2010, được thay mặt cho những nghệ nhân của làng gốm Bát Tràng cung tiến “Phật hoàng Trần Nhân Tông” tại Đại học Harvard Hoa Kỳ. Bức ảnh đã được trưng bày tại Đại học Harvard với chủ đề Công lý trên thế giới.
Nhận được thư mời dự chính thức của Thủ tướng Chính phủ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 tại Đà Nẵng diễn ra vào tháng 11 năm 2020. Tại đây, thay mặt làng Bát Tràng trưng bày những sản phẩm gốm.
Đặc biệt, lần đầu tiên xuất bản và trưng bày bộ sưu tập “Dấu ấn triều Nguyễn”. Đây được coi là một món quà ý nghĩa chào mừng kì Đại hội thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam. Bộ sưu tập “Dấu ấn triều Nguyễn” sẽ được trưng bày chào mừng năm mới 2021 tại cố đô Huế.

4. Những giải thưởng và thành tích của nghệ nhân Trần Độ.

5. Giới thiệu các sản phẩm thủ công của nghệ nhân Trần Độ

Nghệ nhân Nhân dân Trần Độ – người con ưu tú của làng nghề Bát Tràng, người được giới trong nghề mệnh danh là “Vua Men gốm Bát Tràng” với gia tài hơn 60 loại men cổ. Bộ sưu tập gốm Đinh – Lê – Lý – Trần nổi tiếng của Trần Độ tô đậm nét hơn dấu ấn về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam trong từng thời kỳ.